Een Kempense boerenzoon komt naar Antwerpen en begint een zaden- en graanhandel. Zijn zoon wordt heel rijk, koopt een hotel op de Meir en een kasteel in Edegem. Hoe kan dat?
Een Kempense landbouwer kwam naar Antwerpen
Norbertus Wouters werd op 30 december 1794 geboren in Zoerle-Parwijs, nu een deelgemeente van Westerlo. Zijn voorouders waren landbouwers in het nabijgelegen Wiekevorst waar ze generaties lang woonden. Zijn vader Petrus Franciscus leerde Maria Elisabeth Van Kerckhoven uit het nabijgelegen dorp Zoerle-Parwijs kennen, zij trouwden en gingen er wonen. Het echtpaar kreeg 7 kinderen, waaronder Norbertus.
Een oudere broer van Norbertus, Joannes Franciscus, trok als eerste naar Antwerpen toen hij 29 was. Norbertus volgde hem een paar jaar later in 1823 [i], ging aan de slag als arbeider maar opende al snel een winkeltje in de Zilversmidsstraat achter het stadhuis van Antwerpen. Niet zoveel later verhandelde hij granen en zaden en dat zal hem geen windeieren leggen. Hij trouwde op 2 juli 1828 met Anna Maria Van Antwerpen (what’s in a name) en samen kregen ze 4 kinderen, een dochter en drie zonen.
Na wat omzwervingen in de buurt belandde het gezin op 27 maart 1839 aan de chique Suikerrui 8 [ii]. De ouders zouden daar ook overlijden, Anna Maria in 1849 aan maagkanker [iii] en Norbertus in 1868 aan een hartziekte [iv]. Hij was dan 74 jaar.
Norbertus bleek een succesvol zakenman. Hij liet een groot vermogen na aan zijn kinderen.
Een waardevol huwelijk
Dochter Maria Catharina verdween uit beeld. Zij werd niet betrokken bij de verdere uitbouw van de zaak. Zij kreeg vermoedelijk wel een dotatie want werkte nooit. In 1870 trouwde ze maar niemand van de familie was getuige. Twee zonen, Joannes Carolus en Franciscus Albertus, waren vrijgezel en bleven wonen aan de Suikerrui 8. Zoon Josephus Norbertus trouwde in 1870 met Maria Anna Josepha Peeters en verhuisde enkele huizen verder richting Schelde naar de Boterrui 8 [v].
Maria Anna Josepha Peeters woonde achter het hoekje in de Kammenstraat, haar ouders waren ook handelaars en hadden er een winkel. Maria was geboren in Antwerpen maar haar familie was afkomstig van Kontich waar haar oom, Petrus Josephus (Pierre) Peeters van 1856 tot 1884 burgemeester was [vi]. Hij was getuige van hun huwelijk.
Het echtpaar was rijk en bezat meerdere huizen, gronden, loten, obligaties en geld. Josephus Norbertus erfde van zijn vader, Maria Peeters was nog veel rijker en erfde van verschillende voorouders. In het huwelijkscontract [vii] vinden we een inventaris van de bezittingen van de echtelieden (zie kader).
Het echtpaar kreeg zes kinderen. Zij verbouwden het huis aan de Boterrui 8 meermaals maar het werd, samen met het hele huizenblok, in 1881 afgebroken voor de rechttrekking van de Schelde.
Het gezin moest noodgedwongen verhuizen, maar dat was niet zo erg… helemaal niet erg.
De succesvolle zakenfamilie
De zonen en schoondochter van Norbertus zetten de zaak verder en in 1880 konden de jongste twee gaan rentenieren, Josephus Norbertus was toen 42 jaar, Franciscus Albertus 46.
Op 5 december 1880 kocht Josephus Norbertus “een zeer groot hotel, gelegen te Antwerpen, op de Meir nr. 72, hebbende een groot getal zalen, kamers en kabinetten, zoowel gelijkvloers als op de stagie, groot 1986 v. met. (vierkante meter), ..., mits 250.500 frank. [viii]". Het betreft "Huis Bernardino de Succa", vernoemd naar een Florentijnse koopman. Later kreeg het de naam van de familie: "Huis Wouters" [ix]. Op 15 oktober 1881 verhuisden de families Wouters van de Boterrui 8 naar de Meir 72. Dat waren de 2 ongetrouwde broers Wouters, Josephus Norbertus met zijn echtgenote en hun 6 kinderen. Ook de twee inwonende dienstmeiden verhuisden mee.
Josephus Norbertus vergrootte nog het patrimonium door de aankoop in 1892 [x] van Kasteel Arendsnest aan de Boerenlegerstraat te Edegem. Het werd het buitenverblijf van de hele familie.
Zowel Franciscus Albertus als Josephus Norbertus stierven in “Huis Wouters” op de Meir, Franciscus Albertus op 15 augustus 1891 aan een longontsteking, Josephus Norbertus op 17 januari 1896 aan een buikvliesontsteking [xi].
De overige familieleden bleven er wonen tot Huis Wouters met de grond werd gelijkgemaakt voor de verbreding van de Meir. Die werken startten in 1899 en in 1901 was het de beurt aan Huis Wouters. In de plaats kwamen later de monumentale gebouwen met daarin de Stadsfeestzaal. In 1901 verhuisden ze dus opnieuw noodgedwongen, nu naar de Steenhouwersvest 36. De handelszaak in granen en zaden werd in eerste instantie verdergezet door de oudste nog levende broer Joannes Carolus en diens schoonzus Maria Anna Josepha Peeters. Later in 1906 zouden twee zonen van Maria Anna Josepha Peeters, Norbertus en Stanislaus, de firma ‘N. Wouters’ oprichten met als doel, de handel in granen en zaden [xii].
Joannes Carolus overleed te Edegem op 16 april 1912, vermoedelijk in het Arendsnest. Maria Anna Josepha Peeters stierf op 8 april 1927 aan een longontsteking [xiii], in het huis aan de Steenhouwersvest.
De familie Wouters en Kasteel Arendsnest te Edegem
Maria Anna Josepha Peeters en haar 6 kinderen zouden later een grote rol spelen in Edegem.
Dochter Maria Josepha Carolina Philippina Wouters trouwde op 21 april 1896 met Adolphus Joannes Josephus Landtmeters in Edegem.
Dochter Josepha Maria Gabriella Philippina trouwde met Emilius Joannes Franciscus Vereecken. Emile Vereecken was een bekende architect die in Antwerpen, soms samen met zijn vader en architect Jean Baptiste, een indrukwekkende bouwkundig nalatenschap heeft achtergelaten. Meer dan 60 van zijn projecten werden als bouwkundig erfgoed erkend waaronder zijn eigen woning aan de Emile Banningstraat 6, Huis De Balans op de Grote Markt 38, de Entrepot du Congo aan de Plantinkaai 1 en pakhuizen aan de Arsenaalstraat 3 en de Vlaanderenstraat 6 [xx].
Zoon Norbertus Franciscus Joannes Maria stichtte op 29 maart 1906 samen met zijn broer Stanislaus de firma ‘N. Wouters’, “eene maatschappy ten doel hebbende den handel in granen en zaden”. Op 15 oktober 1926 stichtte Norbertus “eene Naamlooze vennootschap onder de benaming van ‘Propriétés Arendnest’ met zetel te Antwerpen en ten doel hebbende het bouwen van eigendommen, den aankoop, den verkoop, het verhuren van alle roerende en onroerende goederen, het beheer van goederen, het ondernemen van openbare en private werken enz.” [xiv]. Toezichthouder was de hiervoor genoemde Adolphus Landtmeters, zijn schoonbroer. De familie verkocht in 1926 Kasteel Arendsnest aan ‘Propriétés Arendnest’. Tussen 1929 en 1933 was het kasteel een kostschool. ‘Propriétés Arendnest’ zal later ook betrokken worden bij de aanleg van de Prins Boudewijnlaan in 1932 [xv]. Het ‘Heerlijk Domein Kasteel Arendsnest’ werd in 1934 voor 1.714.200 frank te koop aangeboden door notaris Sansen te Kontich [xvi]. Het domein omvat op dat moment "een park, vijvers, fruithoven, hovenierswoning, serren, remisiën, 2 hoeven met beste labourlanden, bosschen en weiden [xvii]". Het gaat dan over in niet familiale handen.
Zoon Stanislaus Maria Josephus Andreas Wouters trouwde op 21 april 1900 met een halfzus van Adolphus Landtmeters, Maria Theresia Adolphina. De families Wouters en Landtmeters waren dus dubbel verwant. De vader van beide Landtmeters was Joannes Josephus, geboren in Antwerpen, klerk, later koopman, en tweemaal getrouwd.
Dochter Elisabeth Joanna Maria Josepha Wouters trouwde met Carolus Borromeus Maria Sluyts. Carolus Borromeus Maria werd geboren in de Pieter Van Hobokenstraat 31, Antwerpen in een gezin met 7 kinderen. Zijn vader Carolus Maria Constantinus en vele generaties daarvoor waren slachters/beenhouwers. Carolus Borromeus Maria was de eerste in de familie die ging studeren aan de universiteit en geneesheer werd. Hij verhuisde naar de Lange Klarenstraat 22, een imposant huis waar hij 10 jaar woonde voor hij zijn echtgenote leerde kennen. Die woonde achter het hoekje op de Meir 72. Het gezin verhuisde naar de Justitiestraat 31 in Antwerpen en na de geboorte van hun 8 kinderen naar het Kastanjebos aan de Korte Dreef 1 in Rijmenam. Het Kastanjebos wordt vandaag ‘Domein Sluyts’ genoemd. Zijn dochter Madeleine zal trouwen met Albert Hernould, een advocaat met Waalse roots.
Dochter Augusta Maria Anna Josepha Wouters trouwde met notaris Felix Maria Josephus Biemans, notaris te Antwerpen, gevestigd op het adres waar zijn schoonmoeder woonde, Steenhouwersvest 36. Hij was een geboren Edegemnaar en woonde met zijn gezin in het Zwaluwnest [xviii] aan de Drie Eikenstraat 16 dat hij liet bouwen in 1911 (nu een plek voor buitenschoolse kinderopvang). Op 9 juni 1921 werd hij ook benoemd als notaris van Edegem. Toen zijn schoonmoeder stierf in 1927 plaatste het gemeentebestuur van Edegem volgend bericht in verschillende kranten:
“Deze week had onder een groote toeloop van volk in de parochiale kerk van Sint-Andreas te Antwerpen, de plechtige lijkdienst plaats van Mev. Jozef Norbert Wouters, geboren Maria Anna Jozefa Peeters, in den Heer ontslapen in den schoonen ouderdom van tachtig jaren. De afgestorvene was een welgekende figuur in Edegem, door eenieder geacht en vereerd om haar voorbeeldig leven, haar diepe godsvrucht en haar gouden hart. Wij bieden in naam van onze dorpsgenooten aan de diep beproefde familie en inzonderheid aan den heer notaris Biemans, voor wiens talrijke kroost de afgestorvene een tweede moeder is geweest, onze innige christelijke deelneming in het smartelijk verlies dat hen treft.” [xix]
Het is een onwaarschijnlijk verhaal van een boerenzoon die zich in Antwerpen ontplooide en van wie het nageslacht een permanente stempel drukte in Antwerpen waar ze woonden, en in Edegem waar hun buitenverblijf was.
Een verhaal met een blijvend nalatenschap, tot op vandaag.
Peter Crombecq
Disclaimer: het verhaal werd gereconstrueerd op basis van een aantal bronnen. Ik ben me ervan bewust dat nieuwe informatie uit andere bronnen het verhaal kunnen aanvullen, nuanceren of aanleiding kunnen geven tot andere inzichten.
Bronnen
[i] Bevolkingsregister, 1815-1829, wijk 1, nr 320
[ii] Bevolkingsregister, 1829-1846, 1846-1856, 1856-1866, wijk 4, nr 2851
[iii] SAA, Register van overlijdens met vermelding van de doodsoorzaak, 17 april 1849, te raadplegen op https://felixarchief.antwerpen.be/archievenoverzicht/42200.
[iv] SAA, Doodsoorzaak, o.c., 8 november 1868.
[v] Bevolkingsregister, 1866-1880, wijk 4, Suikerrui 8 & Boterrui 8
[vi] Wikipedia, Pierre Peeters, te raadplegen op https://nl.wikipedia.org/wiki/Pierre_Peeters [vii] RAB, Notarisarchieven, Antwerpen, Notaris Van den Wyngaert Abraham, 20 juni 1870, huwelijkscontract Wouters-Peeters [viii] BelgicaPress, De Koophandel, 5 december 1880 [ix] Felixarchief, Fotoverzameling, Inventarisnummer FOTO-OF#2717 [x] Erfgoedobject, Kasteel Arendsnest, te raadplegen op https://inventaris.onroerenderfgoed.be/erfgoedobjecten/12901 [xi] SAA, Doodsoorzaak, o.c., 1891 & 1896. [xii] BelgicaPress, Het Handelsblad, 7 april 1906 [xiii] SAA, Doodsoorzaak, o.c., 1927. [xiv] BelgicaPress, De Nieuwe Gazet, 16 november 1926 [xv] BelgicaPress, Gazet Van Antwerpen, 5 maart 1932 [xvi] BelgicaPress, Gazet Van Antwerpen, d.d. 25-1-1934, 1-2-1934, 8-2-1934, 13-2-1934, 24-2-1934, 27-2-1934 [xvii] BelgicaPress, Gazet van Antwerpen, 13 februari 1934 [xviii] Historisch Archief Edegem, te raadplegen op https://archief.edegem.be/index.php/, zoeken op Biemans [xix] BelgicaPress, Het Handelsblad, 10 april 1927 [xx] Erfgoedobject, Architect Emile Vereecken, te raadplegen op https://inventaris.onroerenderfgoed.be/personen/6333
Comments