Officieel noemde ze de Peetersstraat, maar met een breedte van gemiddeld 115 cm was ze smaller dan een doorsnee voetpad. Ze was 81 meter lang en in het midden stonden 7 huizen, dwars op de weg, in kruisvorm zeg maar. En daar woonden vele gezinnen, waaronder twee die in Edegem geschiedenis schreven, letterlijk!
De Peetersstraat
Smaller dan een voetpad, maar wel een officiële weg aangeduid als ‘Sentier 25’ op de Atlas der Buurtwegen van 1841 en reeds zichtbaar op de Ferrariskaart van 1777. Waarschijnlijk is het weggetje nog veel ouder. Het liep van de Terelststraat naar de Boerenlegerstraat achter wat vandaag Huis Hellemans is, over VTC Kruispunt uitkomende in de Boerenlegerstraat tussen de huizen met nummers 19 en 21.
Waarom heet de straat: Peetersstraat?
Omdat er een Peeters woonde, zou het antwoord kunnen zijn. En ja, de oostelijke zijde van het Peetersstraatje was eigendom van de familie Peeters - De Ridder. Petrus Peeters en Catharina De Ridder kwamen respectievelijk van Berchem en Deurne, maar trouwden in Edegem op 3 februari 1762. Ze kregen 9 kinderen, allemaal geboren in Edegem. Zij woonden in het midden van sentier 25 en het paadje kreeg in de volksmond al snel de bijnaam: het Peetersstraatje.
De westkant van het straatje was in het begin van de 19de eeuw eigendom van 2 eigenaars, bakker Steylaerts van het noordwestelijk perceel (n° 117), wever De Greef van het zuidwestelijk perceel (n° 118). Op het perceel van Steylaerts stond een hoeve die decennialang werd uitgebaat door de familie Voorspoels en had als adres Peetersstraat 2. Tot de hoeve werd afgebroken.
Meerdere families Peeters in de Peetersstraat
De woonst van het gezin Peeters - De Ridder was waarschijnlijk een hoeve, de leden van het gezin waren alvast landbouwers. Stamvader Petrus overleed in 1794, moeder Catharina in 1801. De kinderen staan verder bekend als landbouwers. In het begin van de 19de eeuw woonden er in het gebouw verschillende families, wat voor een boerderij zeker niet zo uitzonderlijk was. Stilaan ontstonden er 4 aparte woonsten die in het kadaster ook apart worden benoemd.
Tussen 1819 en 1832 woonden in de 4 huisjes de broers en zussen Henricus, Petrus Josephus, Maria Anna en Elisabeth Peeters, wever Egidius Verhaegen met familie en landbouwer Franciscus Van Schil en zijn gezin. Wie toen ook in het complex kwam wonen was landbouwer Joannes Franciscus Peeters. Hoewel zijn achternaam verwantschap suggereert, werd geen familieverband gevonden. Hij was afkomstig van Kontich en getrouwd met de Edegemse vondelinge Elisabeth Van Opstaeck. Hun nakomelingen zullen nog een belangrijke rol spelen in het Peetersstraatje.
Vanaf 1832 zien we geen landbouwers meer wonen in de 4 huisjes die later de huisnummers 1, 3, 5 en 7 kregen. De eigenaars, broer en zussen Peeters, rentenierden. De andere Peeters-familie was intussen uitgebreid en zoon Petrus Franciscus, dienstknecht, en zijn echtgenote Maria Catharina De Hondt, dienstmeid, woonden ook in het pand.
De dood van de laatste Peeters van de naamgevende familie
Na het overlijden van zijn broer en zussen erfde vrijgezel Petrus Josephus Peeters de volledige nalatenschap. Hij overleed op 9 april 1856 aan waterzucht en was dan 81 jaar oud. Toen op zoek werd gegaan naar de erfgenamen kwam men uit bij Anna Maria en Joannes Franciscus De Laet, zus en broer. Hun vader, schoenmaker Guilelmus De Laet, was ooit getrouwd geweest met Anna Maria Peeters, een zus van Petrus Josephus. Dat huwelijk duurde niet lang, Anna Maria overleed kinderloos nog geen 2 jaar na haar huwelijk. Broer en zus De Laet waren dus geen bloedverwanten, hun moeder was Elisabeth Van De Sande, de vierde echtgenote van Guilelmus.
Zij erfden wel alle bezittingen van Petrus Josephus Peeters.
Toch nog een Peeters in het Peetersstraatje
Niet echt een verrassing, de tweede familie Peeters vertoefde er al vanaf het begin van de eeuw. In 1864 was het al de derde generatie die woonde in het huis met nummer 3, hoveniersgast Joannes Baptist Peeters, zijn vrouw Anna Catharina Thijssen en hun 15-jarige dochter Maria Anna. De buren in nummers 1, 5 en 7 waren ook allemaal hoveniersgasten[v].
De familie Peeters had te maken met veel ongeluk, van de 5 dochters werden er 3 doodgeboren en overleed het vierde slechts 3 dagen oud.
In 1864 kreeg Joannes Baptista van de De Laets de unieke kans om het huis waar ze woonden te kopen, wat hij ook deed. Dochter Maria Anna trouwde in 1867 met Josephus Thyssen, kleermaker en geen familie van de moeder. Het koppel trok bij haar ouders in. Moeder Anna Catharina overleed in 1872. De familie bleef er wonen tot 1879 waarna ze het huis verkochten aan hun buren van nummer 1. Zij verhuisden achter het hoekje in de Boerenlegerstraat.
En toen woonde er geen Peeters meer in het Peetersstraatje. Maar niet voor zo lang …
Wat gebeurde er intussen aan de overkant?
De laatste generatie van de familie Voorspoels boerden niet meer en eigenaar en rentenier Joannes Baptista Biemans (wiens vader de eigendommen van bakker Steylaerts geërfd had), deed dan een paar opvallende ingrepen. In 1871 brak hij het gebouw, dat langs het Peetersstraatje liep, af en vergrootte het tweede gebouw dat dwars op het Peetersstraatje stond.
De huizen in de Peetersstraat stonden in zijweggetjes
In 1880 maakte Biemans van het hoevegebouw 3 woningen die de huisnummers 9, 11 en 13 kregen. Zo ontstonden er uit 2 hoevegebouwen 7 huizen loodrecht georiënteerd op de Peetersstraat en verbonden met zijweggetjes.
De eerste bewoners van de nieuwe huizen in de Peetersstraat 9, 11 en 13 waren dagloners, mannen en vrouwen die per dag een job aannamen. Een van die bewoners was ene Jan Baptist Peeters …
Het Peetersstraatje kon niet zonder een Peeters bestaan, dat was duidelijk.
Jan Baptist was geen familie van de vorige Peeters-families, hij was afkomstig van Langdorp en getrouwd met Maria Melania Vervloessem uit Ramsel, twee dorpen in de buurt van Aarschot. Ze trouwden in Edegem op 16 juli 1887 en kregen 11 kinderen waarvan er 10 werden geboren in de Peetersstraat.
Het gezin woonde eerst in nummer 13, later in nummer 11, en dat tot 1913. Jan Baptist werkte in een ‘toile cirée’-fabriek, was later brouwersgast (de familie vermoedt bij brouwerij Beirens) en eindigde zijn carrière als conciërge van het Hof van Wouters, zoals kasteel Arendnest in die tijd werd genoemd. Hun jongste dochter, Margaretha Peeters, trouwde met Pierre Swiggers, geboren in Mortsel maar wonende in Edegem. Zij zijn de ouders van Willy Swiggers. Willy Swiggers is een van de grote geschiedkundigen van Edegem, jarenlang voorzitter van de Kring voor Heemkunde (1998-2005) en auteur van talrijke artikels over de geschiedenis van Edegem, allemaal gepubliceerd in De Zonneblusser[vi].
Naast de familie Peeters – Vervloessem in de Peetersstraat 13, kwam Louis Neyens met zijn gezin wonen in nummer 11. Louis was getrouwd met Joanna Catharina Huybrechts en samen hadden ze 6 kinderen. Louis had een kleinzoon, Charel. Politieagent Charel Neyens, bekend als 'Charel de garde', was ook het levend geheugen van Edegem. De Kring voor Heemkunde van Edegem werd opgericht onder zijn leiding[vii].
Charel Neyens werkte ook mee aan het standaardwerk van prof. dr. Robert Van Passen “Geschiedenis van Edegem”. Van Passen schrijft hierover het volgende in zijn Inleiding: "Dhr. Ch. Neyens, voorzitter van de Heemkundige Kring te Edegem, die met een nooit versagende bereidwilligheid en met zijn fijne speurzin zoveel illustratiemateriaal en inlichtingen uit de volksmond wist te bezorgen.[viii]"
Het einde van de Peetersstraat
Van het straatje is er vandaag geen enkel zichtbaar spoor meer. In de Boerenlegerstraat is de ingang een garage geworden, aan de kant van de Terelststraat is het VTC-gebouw Kruispunt pal op de weg gebouwd.
Het Peetersstraatje heeft nog wel een onzichtbaar spoor nagelaten, in de tuin van de Boerenlegerstraat 21.
Bij de tuinaanleg en ook bij latere werkzaamheden blijven oude stenen en kasseien aan de oppervlakte komen, afkomstig van de huisjes en de weg.
Tijdens de werken kwamen de fundamenten van de huisjes even zichtbaar, om dan voorgoed te verdwijnen bij de bouw van het VTC Kruispunt.
Het zijn de stille getuigen van waar ooit het Peetersstraatje geweest is.
(4 foto’s uit de collectie van Ben Korthoudt)
Nawoord
En zo heeft het Peetersstraatje bijgedragen aan de geschiedenis van Edegem. De grootouders en ouders van respectievelijk Charel Neyens en Willy Swiggers hebben jaren naast elkaar gewoond in een straatje waarvan de huizen loodrecht op de straat stonden. Een straat die, zonder enig zichtbaar spoor na te laten, volledig verdwenen is maar twee straffe Edegemse geschiedkundigen heeft voortgebracht.
Dit verhaal is een ode aan een verdwenen straat waarvan de bewoners geschiedenis schreven en de straat zelf ook.
Peter Crombecq, mei 2024
Met dank aan Erik Laforce, Willy Swiggers, Frank Neyens, Ben Korthoudt, de Kring voor Heemkunde en het Historisch Archief Edegem.
Dit verhaal is een bijdrage aan “Edegem’s verleden, bewaard voor de toekomst” van het Historisch Archief Edegem. Het Historisch Archief is toegewijd aan het behoud van het papieren en digitale geheugen van Edegem. Door het verzamelen, inventariseren en digitaliseren van documenten, boeken, foto’s, tijdschriften, plannen en meer, zorgt het Historisch Archief ervoor dat de geschiedenis van Edegem bewaard blijft voor toekomstige generaties.
Disclaimer
Het verhaal is gereconstrueerd op basis van een aantal bronnen. Ik ben me ervan bewust dat nieuwe informatie uit andere bronnen het verhaal kunnen aanvullen, nuanceren of aanleiding kunnen geven tot aangepaste inzichten.
Referenties
[i] Neyens Charel, “Het Peetersstraatje”, in De Zonneblusser van oktober-december 1998, p. 20-23
[ii] Historisch Archief Edegem, “Voorstel tot afschaffing van de voetweg nr. 25”
[iii] De belangrijkste bronnen zijn de parochieregisters, de akten van de burgerlijke stand, de bevolkingsregisters en het kadaster.
[iv] Geopunt, te raadplegen via https://www.geopunt.be
[v] Bevolkingsregisters, index Rik Bruloot, HAEE, doos 1022, 1867-1876, p. 23-24
[vi] De Zonneblusser, uitgegeven door de Kring voor Heemkunde Edegem, te raadplegen in het HAEE.
[vii] Willy Swiggers & Armand Akkermans, “50 jaar Kring voor Heemkunde Edegem”, in De Zonneblusser 2023-1, p. 5-13
[viii] Peter Crombecq, “Twee Edegemse families en een professor die geschiedenis schrijft”, te raadplegen via https://www.historischarchiefedegem.be/post/twee-edegemse-families-en-een-professor-die-geschiedenis-schrijft .
[ix] Hens Pierre, “Edegem in alle straten”, (Edegem: Davidsfonds, 2023), p. 335
[x] Historisch Archief Edegem, “Voorstel tot afschaffing van de voetweg nr. 25”