Inleiding
Het verhaal van de vondeling Monique Ex kende een goede afloop. Het kon ook anders. Op zich vormt het een goede aanloop om een beeld te schetsen van wat Edegem overkwam in de oorlog 1939-1945. Hierbij bespreken we niet de gewelddadige veldslagen met beroemde bevelhebbers. We focussen ons op de inwoners van Edegem die, meestal tegen hun wil, werden meegesleept in het kielzog van een bloederige oorlog. Een conflict dat door geen enkele Edegemnaar was gewenst.
Drie grote oorlogsrampen in Edegem
Het verhaal doet de ronde dat ons dorp die oorlog goed doorstond. Als we bijvoorbeeld de vergelijking met Mortsel maken dan is dat inderdaad ook zo. Maar toch kende Edegem heel wat miserie. Dat gaan we aantonen door de verschillende gebeurtenissen heel kort te beschrijven en een opsomming te geven van de doden, de gekwetsten en de verwoeste woningen. Het ligt niet in onze bedoeling om er de volledige geschiedenis van te schrijven. Dat laten we over aan de historicus. In plaats daarvan bieden we een overzicht van de betrokkenen en van de locaties bij de gebeurtenissen. De betrokkenen zijn burgers. Als het militairen zijn dan vermelden we dat.
In 1945 telde het boerendorp Edegem ruim 7000 inwoners die in 1864 woningen waren gehuisvest. 27 huizen werden totaal verwoest. 165 werden zwaar beschadigd en nog eens 675 liepen schade op. De oorlog begon eigenlijk al in 1939 met de mobilisatie. De jongste militieklassen moesten terug onder de wapens. Het Belgische leger vorderde niet alleen allerlei soorten van vervoer op. Het eiste ook woningen of delen van woningen op om er hun manschappen en materiaal in onder te brengen. Na de veldtocht van 10 tot 28 mei 1940 kwamen er Duitse militairen logeren. Na de bevrijding waren het Britse, Canadese en Belgische soldaten die logies nodig hadden. Iedereen, zowel vriend als vijand, liet sporen van vernieling na in de geconfisqueerde woningen. Bij de aanvang van de oorlog eiste de regering alle mannen op tussen 16 (17?) en 35 jaar. Het zijn de zogenaamde mannen van de C.R.A.B. (Centre de Recrutement de l’Armée Belge) het rekruteringscentrum van het leger. Ze werden zelden daadwerkelijk opgenomen in de getalsterkte van het leger, maar ze ondergingen een avontuurlijke toch doorheen België en Frankrijk. Sommigen keerden nooit terug. De bezetter eiste werkvolk op om in Duitsland te gaan werken. We hebben het hier over de zogenaamde ‘Verplichte Tewerkstelling’. Onder hen heel wat Edegemnaars en sommigen lieten er het leven.
Voor wat betreft de oorlogsverrichtingen. De eerste dagen van de oorlog vielen er enkele bommen in het dorpscentrum. Daarbuiten onderging Edegem drie grote rampen: Het bombardement van Mortsel en Edegem op 4 april 1943 was veruit de zwaarste. Een jaar later, op 22 april 1944 stortte een Amerikaanse bommenwerper neer in de Oude-Godstraat. Tot slot onderging Edegem de miserie van de Vliegende bommen.
We brengen de gegevens in verschillende afleveringen naarmate we ze kunnen opzoeken in de archieven.
Het bombardement van 5 april 1943
Het doelwit van de Amerikaanse bommenwerpers was de Erlafabriek in Mortsel die voor de Duitse luchtmacht werkte. Ondanks het mooi weer met een klaar zicht troffen niet veel bommen het beoogde doel. Mortsel centrum kreeg de volle laag en Edegem deelde mee in de klappen. Om praktische reden geven we de namen en de adressen van de slachtoffers weer in de vorm van een tabel. De bronnen zijn drie lijsten met namen van slachtoffers in de archieven van de gemeente Edegem en de website: www.5april1943.be.
naam & voornaam | geboorte plaats | geb. jaar | woonadres | plaats overl. | overleden in/op |
Aerts Bernard | Waarloos | 1888 | Mechelsesteenweg 400 | Mortsel | Erla |
Bonroy Maria | Antwerpen | 1922 | Wilsonstraat 151 | Mortsel | vermist op Erla |
Britsiers Leonia | Antwerpen | 1875 | Koning Albrechtlei 17 | Mortsel | Gemeenteplein |
Butzen Gaston | Hove | 1913 | Volhardingsstraat 85 | Mortsel | op straat |
Butzen Lisette | Edegem | 1932 | Volhardingsstraat 85 | Mortsel | Sint-Lutgardus |
Coppens Delfina | Antwerpen | 1930 | Molenweg 303 | Mortsel | Sint-Vincentius |
Crombé Simonne | Teintigny | 1909 | Florent Geversstraat 40 | Mortsel | op straat |
Daems Maria | Edegem | 1930 | Boerenlegerstraat 16 | Mortsel | Sint-Lutgardus |
De Meulemeester Jeanine | Antwerpen | 1932 | Koning Albrechtlei 8 | Mortsel | Sint-Vincentius |
De Meulemeester Marcella | Antwerpen | 1929 | Koning Albrechtlei 8 | Mortsel | Sint-Vincentius |
De Meulemeester Paula | Antwerpen | 1930 | Koning Albrechtlei 8 | Mortsel | Sint-Vincentius |
De Pauw Emma | Lint | 1897 | Van Peborglei 151 | Mortsel | op straat |
De Puyseleir Elisa | Hamme | 1930 | Boerenlegerstraat 140 | Mortsel | Sint-Lutgardis |
Defossé Fernand (Josephus?) | Antwerpen | 1882 | Florent Geversstraat 40 | Mortsel | Erla |
Ducès Christiane | Oostende | 1936 | Leopold III-lei 22 | Mortsel | Sint-Vincentius |
Goossens August | Rumst | 1884 | Fort V-straat 72 | Mortsel | op straat |
Guldentops Liliana | Edegem | 1938 | Drie Eikenstraat 122 | Mortsel | Gemeenteplein |
Gybels Denise | Antwerpen | 1929 | Hovestraat 154 | Mortsel | Sint-Vincentius |
Huysmans Henriette | Antwerpen | 1931 | Omheininglei 181 | Mortsel | Sint-Lutgardis |
Keersmaekers Frans | Boechout | 1918 | Herfstlei 68 | Mortsel | Van Peborglei 110 |
Keersmaekers Karel | Antwerpen | 1939 | Herfstlei 68 | Edegem | Van Peborglei |
Laenen Leonie (Trees?) | Edegem | 1931 | Omheininglei 7 | Mortsel | Sint-Lutgardis |
Lotte Josette | Wavrin | 1931 | Mechelsesteenweg 412 | Mortsel | Sint-Jozef ziekenhuis |
Merckx Lydie | Edegem | 1936 | Oude-Godstraat 35 | Mortsel | Sint-Vincentius |
Merckx Suzanna | Antwerpen | 1930 | Oude-Godstraat 35 | Mortsel | Sint-Vincentius |
Meyers Petrus | Edegem | 1905 | Doelveldstraat 1 | Mortsel | Sint-Jozef ziekenhuis |
Opsomer Edmond | Antwerpen | 1901 | Zwaluwenlei 4 | Mortsel | Gevaert |
Pierson Maria | Mortsel | 1938 | Volhardingsstraat 36 | Edegem | in haar woning |
Renders Frans | Koningshooikt | 1898 | Omheininglei 17 | Mortsel | in de tram te Mortsel |
Roelands Frieda | Antwerpen | 1942 | Vrijwilligersstraat 13 | Mortsel | Sint-Jozef ziekenhuis |
Roelands Maria | Antwerpen | 1893 | Boerenlegerstraat 46 | Mortsel | |
Stassen Walter | Mortsel | 1884 | Lentelei 7 (30?) | Mortsel | Gevaert |
Sterck Julia | Londerzeel | 1878 | Volhardingsstraat 91 | Mortsel | op straat |
Stultiens Petrus | Antwerpen | 1891 | Herfstlei 20 | Mortsel | Erla |
Teunissen Jeanne | Antwerpen | 1932 | Oude-Godstraat 202 | Mortsel | Sint-Vincentius |
Van Calck Jozef | Edegem | 1916 | Kontichstraat 145 | Mortsel | Gemeenteplein |
Van Camp Maria | Mortsel | 1920 | Garden Citylaan 3 | Mortsel | op straat |
Van Gerven Louis | Antwerpen | 1912 | Prins Boudewijnlaan 435 | Mortsel | Gevaert |
Van Hoolst Peter | Mol | 1909 | Volhardingsstraat 28 | Edegem | in zijn woning |
Van Houtte Dirk | Edegem | 1940 | Volhardingsstraat 40 | Berchem | Maria gasthuis |
Van Houtte Karel | Edegem | 1937 | Volhardingsstraat 40 | Edegem? | Sint-Camillus ziekenhuis |
Van Houtven Constantia | Berchem | 1902 | Drie Eikenstraat 122 | Mortsel | Gemeenteplein |
Van Leemput Mathilde | Antwerpen | 1913 | Vrijwilligersstraat 13 | Antwerpen | Sint-Elisabethgasthuis |
Van Looveren Maria | Antwerpen | 1935 | Hagedoornlei 7 | Mortsel | Sint-Vincentius |
Van Mieghem Maria | Antwerpen | 1896 | Volhardingsstraat 36 | Mortsel | Sint-Jozef ziekenhuis |
Van Pelt Anna | Ginniken en Bavel (NL) | 1896 | Boerenlegerstraat 52 | Mortsel | op straat |
Van Trimpont Walter | Antwerpen | 1940 | Florent Geversstraat 40 | Mortsel | op straat |
Verbeeck Frans | Aartselaar | 1871 | Doelveldstraat 21 | Mortsel | op straat |
Vergauwen Guido | Edegem | 1938 | Strijdersstraat 11 | Mortsel | op straat |
Verlinden Maria | Edegem | 1929 | Oude-Godstraat 194 | Mortsel | Sint-Lutgardis |
Verloo Renitius | Mortsel | 1932 | Van Peborglei 151 | Mortsel | Guido Gezelleschool |
Verschooten Alfons | Berlaar | 1879 | Pastoor Moonslaan 50 | Mortsel | Erla. Overleed op 7 april 1943 |
Vloeberghs Christiane | Deurne | 1931 | Mechelsesteenweg 414 | Mortsel | Sint-Jozef ziekenhuis |
Volkaerts Maria | Berchem | 1932 | Volhardingsstraat 54 | Mortsel | Sint-Lutgardis |