Elsdonk, 1929
Ongeveer negentig jaar geleden stort een brandend vliegtuig van de maatschappij Sabena neer op de Elsdonk in Edegem. Het Historisch Archief van Erfgoed Edegem reconstrueert dit gebeuren aan de hand van enkele krantenartikelen.
Op zaterdag 19 oktober 1929 huurt de “Touring Club de Belgique” een passagiersvliegtuig met twaalf zitjes bij Sabena. In de krant noemt men het “één der grote passagiersvliegtuigen”. Het vliegtuig is een tweemotorige Handley-Page tweedekker model HP-18 W.8b met registratienummer OO-AHK, waarbij OO de internationale kenletters zijn voor België. Sabena heeft er vier in dienst. De tweekoppige bemanning bestaat uit de piloot en een boordwerktuigkundige. Piloot Marcel Hanson (°15 oktober 1900) is een “oude” rot in het vak. Hij begon zijn loopbaan bij de Belgische luchtmacht, deed ervaring op in het toenmalige Belgisch Congo, en was sinds kort overgestapt naar de burgerluchtvaart.
Op 10 juli 1924 werd de HP-18 W.8b ingeschreven op naam van Sabena. In 1929 kreeg het de registratie OO-AHK
Luchtreizen boven België waren toen vrij populair. Ze plannen een vlucht in Vlaanderen vanuit de luchthaven van Haren (nog geen sprake van Melsbroek of Zaventem) over Aalst, Gent, Oostende, Antwerpen naar Deurne.
Cabine met rieten stoelen in de Handley-Page W8.b
Het weer zit goed, de vlucht verloopt uitstekend en de passagiers genieten van het uitzicht. Een Handley-Page haalt een kruissnelheid van 140 km per uur op een kruishoogte van zo’n 3.300 meter. Tijdens de vlucht zal Hanson wel wat lager vliegen om zijn passagiers een mooier uitzicht te gunnen. Ze hebben hun reis bijna achter de rug, boven Mortsel komt de vlieghaven al in zicht.
Dan gaat het mis.
De motor op de bakboordvleugel ontploft en schiet in brand. Het vuur breidt zich razendsnel uit over de houten vleugel. Het gaat zo snel dat de piloot vreest dat hij de luchthaven niet meer haalt. Hij besluit een noodlanding te maken. Zij vliegen nu boven de Elsdonk in de buurt van Schans 10 (waar nu de Ingenieur Haesaertslaan ligt). Elsdonk is daar in 1929 nog volledig landbouwgebied, de Prins Boudewijnlaan is nog niet aangelegd. De piloot heeft bijgevolg voldoende ruimte voor de noodlanding. De ruimte wel, maar geen tijd. Het vuur bedreigt de cockpit waar de piloot en de boordwerktuigkundige zitten. In tegenstelling van de passagiers die vrij comfortabel in de cabine tussen de vleugels zitten, zitten de piloot en de boordwerktuigkundige in een open cockpit helemaal vooraan. Naar de filosofie van toen moeten ze voor hun vlieggevoel “de wind langs hun oren horen fluiten”. De piloot zet de propeller van de defecte motor in vaanstand (stil) en sluit de brandstofkraan die er naartoe leidt. Ter compensatie geeft hij de stuurboordmotor (rechts) meer vermogen. Ondertussen ziet hij een korenveld dat geschikt is om er te landen.
Ondertussen hebben de passagiers ook wel door dat er een ramp dreigt. Maar ze blijven kalm. Een van hen is priester Carlos Buysse, een aalmoezenier van de gevangenis van Gent. Hij geeft hen de absolutie als voorbereiding voor het ergste. Maar het ergste komt niet. De piloot zet het vliegtuig veilig aan de grond.
Het gestript en uitgebrand wrak in de Elsdonk (Foto Frans Van Humbeek).
De passagiers stappen in alle kalmte uit het vliegtuig en wandelen tot op een veilige afstand van het brandend toestel. Ze zijn allemaal ongedeerd en komen er met de schrik vanaf. Ze gaan daarna via Antwerpen per trein terug naar Brussel.
Marcel Hanson (met sigaar) ondervraagd door de rijkswacht. (Foto Frans Van Humbeek).
Politie en rijkswacht worden verwittigd. Het ongeval lokt heel wat kijklustigen. Ramptoeristen avant la lettre. Ze komen niet alleen kijken. Ze zoeken souvenirs. Alles wat niet te vast was werd meegenomen, ook de koffer met gereedschap van de boord werktuigkundige. Na anderhalf uur komen drie rijkswachters uit Kontich de vaststellingen doen. Dat is rijkelijk te laat, want het wrak is dan al totaal gestript.
Er volgt een onderzoek naar de oorzaak van het ongeval. De piloot krijgt alle lof over zijn koelbloedig optreden. Alle passagiers zijn immers ongedeerd en de directie van Sabena gaat daar prat op. Enkele weken later organiseren de passagiers een feestje als dank voor hun koelbloedige piloot.
Pierre Hens, auteur. Erik Laforce, editing & lay-out.
Bronnen:
Het Handelsblad van 20 oktober 1929.
Le Matin van 20 oktober 1929.
Foto cabine: Their Flying Machines.
Titelfoto: Belgian Wings (Daniel Brackx)