Op zoek naar de doolhof van Hof Ter Linden

Soms gebeurt het al eens dat je in een onderzoek waarmee je bezig bent, flink afgeleid wordt. Zo ook bij de studie van de Edegemse familie Hendrickx. Jeannine Hendrickx, vertelde terloops dat ze al eens stiekem ging spelen in de doolhof van Hof Ter Linden.

Een doolhof? In Hof Ter Linden?

Jeannine Hendrickx is de dochter van schoenmaker Nicolas Hendrickx en groot geworden in de Drie Eikenstraat, een paar huizen naast de dreef naar Hof Ter Linden. Als de ‘strenge’ barones van huis was, mocht ze met haar nonkel en enkele vrienden en vriendinnetjes mee naar de doolhof. Haar nonkel, kolenboer Eduard Hendrickx, was ook de boswachter van Hof Ter Linden en kende de weg.

De dreef van Hof ter Linden met links de vroegere herberg De Kroon en op de zijmuur, reclame voor de kolenhandel van Eduard Hendrickx. (Archief Frank Neyens)

Omdat er van een doolhof in Hof Ter Linden vandaag totaal geen sprake is, kruipt de twijfel in je hoofd. Was daar een doolhof? Waar op het domein zou die doolhof dan geweest zijn? En wanneer zou die dan verdwenen zijn?

Dat hij bestaan heeft, is vrij snel duidelijk. In het boek van Linda De Keuster over Hof Ter Linden staat er zelfs een tekening^[i]. De plannen dateren van 1895 en volgens sommige onbevestigde bronnen^[ii] zou de doolhof nog veel ouder zijn.

Op de kaart bovenaan de trapeziumvormige doolhof met links ervan de nog bestaande vijver. (Bron: Linda De Keuster^[iii])

Dr. Prof. Robert Van Passen schrijft hierover in de Geschiedenis van Edegem^[iv]:

Nog steeds is Ter Linden, in de gestalte die er 200 jaar geleden door bouwheer De Neuf aan werd gegeven, …, met zijn vijvers, zijn dreef, zijn sierlijk toegangshek, een parel aan de kroon van Edegem. Al is de doolhof in haagbeuk, waarin zoveel generaties edellieden en hun kinderen hebben rondgelopen - hij moet een meesterstuk van aanleg en in afmeting een van de grootste van het land zijn geweest - sedert enkele jaren uit het park verdwenen; … ; toch mag Edegem zich gelukkig achten om deze groenzone, midden in het dorpscentrum, en dient het kasteel met park in het teken van milieubescherming voor de toekomst te worden veiliggesteld.

Jeannine speelde er rond de jaren 50, tot dan heeft de doolhof dus zeker bestaan. Zij herinnerde zich ook nog dat de doolhof omringd was met beken. Dat zou alvast de wat grillige contouren langs oost- en westkant verklaren. Zij weet ook nog dat de hagen op lendenhoogte gesnoeid waren. Zodat je de hele doolhof wel overzag, maar toch niet kon zien hoe je moest lopen. Maar ook Miel Laureyn, die nagenoeg zijn hele leven in de Drie Eikenstraat heeft gewoond, heeft vandaag nog herinneringen aan de doolhof. Hij herinnert zich dat de tuin met de doolhof in WO II, toen de Duitsers er waren, niet meer onderhouden werd en stilaan verwilderde. Nadien ging het alleen maar bergaf en werd de tuin inclusief doolhof stilaan een bijna ondoordringbaar bos.

Wat intussen vandaag de situatie is: een bijna ondoordringbaar bos.

Zijn er nog sporen van de doolhof?

Wat niet wil zeggen dat we niet curieus zijn. Zouden er nog sporen van bestaan? Kunnen we nog iets terugvinden van de gangen? De omheining? De omgeving? De wegen naar de doolhof? De grenzen van de doolhof?

Dat is wat we hebben uitgezocht op dinsdag 5 augustus 2025, een mooie zomermiddag. Met Bart Burman, historische gids van erfgoed Edegem, trokken we naar de plek waar de doolhof zou moeten geweest zijn.

De tuin van Hof Ter Linden is begrensd met een gracht waar langs de binnenkant een wandelpaadje loopt. Dit paadje volgen we links van het kasteel naar achter tot we rechts van het paadje de vijver zien.

De noordwestelijke vijver in de tuin van Hof Ter Linden. (foto’s PetCro)

We trokken rond de vijver dwars door het verwilderde bos over een vochtige bedding richting verondersteld doel.

Verstopt in het bos: een boom met errond stenen banken

Het verwilderde bos, voorbij de vijver, op weg naar waar mogelijk de doolhof stond. (foto’s PetCro)

Plots zagen we een boom, een sequoia zo blijkt, waarrond oude stenen banken staan. Klaarblijkelijk een rustplaats was, mogelijk een onderdeel van de doolhof.

De sequoia met daarrond een nog een intacte bank en twee beschadigde. (foto’s PetCro)

Van een doolhof is geen enkel spoor te zien. Het valt wel op dat er in de onmiddellijke omgeving geen oude dikke, maar jongere bomen staan en hier en daar zelfs een open plekje. 

De plek waar mogelijk de doolhof stond, lagere vegetatie en jongere bomen. (Foto’s PetCro)

Toen zijn we op zoek gegaan naar de kronkelige grenzen van de doolhof en dat blijken inderdaad de vochtige beddingen van de beekjes te zijn.

Maar het was niet helemaal duidelijk wat de functie van de boom met de bankjes was en of die in het midden van de doolhof stond of aan de zijkant. Was het de plaats waar familieleden hun tijd sleten tot hun wanhopige naasten uiteindelijk de uitweg uit de doolhof hadden gevonden, of was het een tussentijdse zen-plek voor doolhofgangers die de wanhoop nabij zijnde, eindelijk, of nog maar, het midden van de doolhof gevonden hadden.

Volgens het plan zou er aan de oostkant van de doolhof een weggetje moeten zijn dat naar een rondpunt loopt, en ook dat hebben we gevonden, zowel het weggetje - vrij verwilderd - als het rondpunt.

We vonden langs het weggetje naar het rondpunt ook nog een verwaarloosd beeld, van zijn sokkel gevallen, dat ongetwijfeld de vroegere grandeur van het weggetje moest accentueren. Zou nog iemand weten dat er daar een beeld ligt? Dat het bestaat?

Een beeld van zijn sokkel gevallen op het weggetje naar het rond punt. (Foto’s PetCro)

Het rondpunt bestaat uit een boom waarrond je kan wandelen en waar drie wegen op uitkomen, zoals ook op het plan staat.

Het rondpunt ten oosten van de doolhof met in het midden een boom. Foto getrokken van oost naar west, naar de splitsing. Rechts gaat de weg naar de doolhof, links naar de vijver. (Foto PetCro)

Een andere aanwijzing van de ligging van de doolhof kwam van het bruggetje. Tegenover de hoek linksboven de doolhof, is er op het plannetje een brug getekend over de gracht rond het domein. De brug zelf is weg, maar het landhoofd aan de overkant is er nog altijd.

Draai je je om dan zie je de loop van een beek, tegelijk de westelijke grens van de doolhof.

Aan de noordelijke kant van het domein-omringende pad, over de opgedroogde noordelijke gracht, is ongeveer in het midden nog het oud landhoofd van de brug te zien. Als je je dan omdraait, zie je een wat grotere beek, de westelijke grens van de doolhof. (Foto’s PetCro)

Dus op basis van alle aanwijzingen samen kunnen we vrij precies de grenzen van de vroegere doolhof aanwijzen.

Het ultieme bewijs vinden we gewoon in het archief. Daar hebben we een luchtfoto die dateert van 1947-1954 waarop de doolhof goed zichtbaar is^[v].

De noordelijke zijde van de tuin van Hof Ter Linden. (HAE, luchtfoto 1948 & GoogleMaps in kleur)

Het was een fijnmazige doolhof die zeer ingewikkeld lijkt en ongetwijfeld uren zoekplezier of wanhoop opleverde.

Nog een vraag blijft onbeantwoord: stond de boom in het midden of aan de zijkant van de doolhof. Hiervoor hebben we modernere technieken gebruikt. We hebben op een andere mooie zomerdag – in een hittegolf – een wandeling gemaakt in de uitgedroogde beken die de doolhof omringen en er foto’s van getrokken. Ook van de sequoia. Met de gps-coördinaten van de foto’s krijg je deze kaart:

Je herkent de omtrek van de doolhof, een trapezium. Het getal in een groene of gele cirkel, duidt op het aantal foto’s dat er op die plek getrokken is, het nummer in de rode cirkel is het nummer van de foto zelf. Zo is de rode cirkel met nummer 22 een foto getrokken op de plek van de sequoia met de bankjes, foto’s 21 en 20 kijken naar de sequoia. Meer naar rechts (de groene cirkels met 2 en 4 naast elkaar) bevindt zich het rondpunt, vandaag nog duidelijk aanwezig. (Foto’s PetCro, kaart Pic2Map)

In de nalatenschap van Hof Ter Linden^[vi] werd ook nog een grote kaart van het domein gevonden die bevestigde waar het labyrint gelegen was:

Het onderdeel van de grote kaart waarop een boom centraal in het labyrint is getekend. (Foto: Luce Stappaerts; kaart in het HAE^[vii])

De sequoia staat dus in het midden van de doolhof om haar bezoekers een doel en een rustplaats aan te bieden. En die sequoia … die staat er vandaag nog altijd!

Alvast een heel leuk historisch weetje: die verdwenen doolhof van Edegem.

Peter Crombecq, september 2025

Met erg veel dank aan Jeannine Hendrickx die de Edegemse doolhof terug tot leven heeft gebracht, Miel Laureyn als getuige, HAE-vrijwilliger en historische gids Bart Burman, natuur- en historische gids Luce Stappaerts en de collega’s van het Historisch Archief Edegem.

Dit verhaal is een bijdrage aan “Edegem’s verleden, bewaard voor de toekomst” van het Historisch Archief Edegem. Het Historisch Archief is toegewijd aan het behoud van het papieren en digitale geheugen van Edegem. Door het verzamelen, inventariseren en digitaliseren van documenten, boeken, foto’s, tijdschriften, plannen en meer, zorgt het Historisch Archief ervoor dat de geschiedenis van Edegem bewaard blijft voor toekomstige generaties.

https://www.historischarchiefedegem.be/  

Disclaimer

Het verhaal is gereconstrueerd op basis van een aantal bronnen. Ik ben me ervan bewust dat nieuwe informatie uit andere bronnen het verhaal kan aanvullen, nuanceren of aanleiding kan geven tot aangepaste inzichten.

---

Referenties

^[i] Linda De Keuster, “Kasteel Hof Ter Linden Edegem”, (Edegem: gemeente Edegem, 2009), pp. 137-138.

^[ii] Kempens Landschap, Spandoek rond Hof Ter Linden.

^[iii] Linda De Keuster, “Kasteel Hof Ter Linden Edegem”, o.c., p. 138.

^[iv] Prof. dr. R. Van Passen, “Geschiedenis van Edegem”, (Edegem: gemeente Edegem, 1974), p. 203, uit H. ROELS, De Wielewaal X(1944),lll.

^[v] HAE, Landkaarten,1947-1954. Orthofoto mozaïek.

^[vi] HAE, Landkaarten, lade#5, LK_031

^[vii] HAE, Landkaarten, lade#5, LK_031