Was Golfclub De Drie Eycken vroeger een kasteel?

Als je een verhaal wilt vertellen dat historisch onderbouwd is, moet je vooral bronnen raadplegen, veel bronnen. Soms blijft er iets hangen wat je vroeger al eens tegengekomen bent, maar waar je niets mee gedaan hebt. Zo ook twee jaar geleden, drie woorden: Oud Kasteel Auvray. Het stond ergens in een van de vele Edegemse bronnen, maar je weet niet meer welke. Nu, kastelen spreken toch wel een beetje tot de verbeelding, dus het bleef wat knagen. Hoe zit dat nu eigenlijk met dat kasteel van Auvray? Heeft dat nu wel of niet bestaan? Wat hier volgt, is een blik achter de schermen van de zoektocht naar het onbekende, en tegelijk de hobby van deze verhalenverteller.

In de bron der bronnen, de Geschiedenis van Edegem, lezen we natuurlijk eerst het hoofdstuk over de Edegemse kastelen (p. 164 e.v.). Het waren er vijf: Ter Borcht, Ter Linden, Mussenburg, Hazeschrans en Ter Hoger Hagen (vandaag Arendsnest).

Maar geen kasteel Auvray. Dan maar eens een onderzoek doen naar de naam Auvray in hetzelfde boek. Daarin vinden we het volgende in een voetnoot op p. 39:

… de erfgenamen de Farvacques het aan de laatste eigenaar, Hr. Michel Auvray en zijn echtgenote, Juff. M.Th. van Laer verder verkopen …

Op pagina 599 lezen we het volgende:

… Dat waren de 10 zwaarst belaste Edegemnaars, met name de grootgrondbezitters Serruys-Diercxens, della Faille-Auvray, …

En op pagina 763 een leuke anekdote:

Verwaarloosde iemand, zoals de heer Auvray in 1737, de weg aan zijn eigendom, dan kon het dorp het op diens kosten laten in orde brengen. Auvray kreeg een "specificatie" van 14 gl. 8 voor de betaling van 3 man, een paard met voerman, 2 "brauwetten" of kruiwagens.

Er is dus sprake van ene Michel Auvray, getrouwd met M. Th. van Laer, en ook een mevrouw Auvray die getrouwd is met een meneer della Faille. Met die aanwijzingen kunnen we op zoek gaan naar een stamboom en die zijn voor adellijke families ruim beschikbaar op het internet. Maar de meest authentieke bron was te vinden in het archief van de Wijnegemse Historische Kring Jan Vleminck, waar van de familie van Laer een groot aantal oude documenten bewaard wordt. Zo ook een stamboom van het echtpaar Michel Paul Auvray en Maria Theresia Josepha van Laer, zowel voorouders als afstammelingen. Zo leren we dat Claude, de vader van Michel, afkomstig is van Parijs, maar op 19 oktober 1669 trouwde met Elisabeth Delfosse in de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal van Antwerpen. Zo komen we te weten dat de kleindochter van Michel, Petronella Auvray, trouwde met Jacobus Joannes Baptista Alexander della Faille. 

Dit is geen weergave van de volledige stamboom; enkel de in dit verhaal voorkomende personen werden opgenomen.

Michel blijkt ook een edelman te zijn; zijn wapen is geregistreerd als volgt: 

Vermelding in het ‘Register van adelsverheffingen’. (Rijksarchief Antwerpen).

En ook de familie van Laer is van adel. 

Links het wapenschild van Michel Auvray, rechts dat van Maria van Laer. (Heemkring Wijnegem)

De familie della Faille is dat ook en in die kringen zijn er al eens kastelen (zoals het familiekasteel Groeningenhof in Kontich). Zij zijn ook grootgrondbezitters in Edegem. Vanaf de 19^de eeuw bestaan er gedetailleerde kadastergegevens; wie bezit welke gronden en huizen. Zouden we bij de eigendommen van het echtpaar della Faille-Auvray het kasteel kunnen vinden?

In het kadaster van de gemeente Edegem wordt het echtpaar vernoemd in kadastrale legger 34. Er zijn drie pagina’s nodig om alle bezittingen van het echtpaar te beschrijven. (HAE)

In de kadastrale legger 34 vinden we dat het echtpaar in Antwerpen woont, renteniert en in Edegem eigenaar is van 69 gronden en huizen. Negenenzestig. Maar nergens staat er het woord kasteel bij. Dan toch terug eens gaan kijken naar de bevolkingsregisters van de 19^de eeuw. Bovenaan elke pagina staat de naam van het gehucht, de straatnaam, het huisnummer en de naam van het huis, voor zover het huis al een naam heeft (bijv. Hof Ter Linden of Arendsnest). Zou daarin misschien iets staan?

Bevolkingsregister 1880-1890, boek B, folio 47, hoofding. (Agatha-zoekomgeving Rijksarchief)

In het bevolkingsregister vinden we het volgende: landbouwer André Verschoren woont met zijn gezin op de Edegemse Hoek in de Molenstraat 48 (vandaag Drie Eikenstraat) in een huis dat genoemd wordt Oud Kasteel Auvray. De naam van het huis is Oud Kasteel Auvray. Ooit gelezen, eindelijk teruggevonden. Het is, voor zover bekend, de enige vermelding van het kasteel in de archieven. Misschien kwam de vermelding wel van de buurman die de geschiedenis van het pand nog kende. Die buurman was Karel Sebastiaan Mast, in 1880 burgemeester van Edegem en beambte van de burgerlijke stand. Mast woonde in een hoeve, vandaag ter hoogte van de Frans Kusterslaan (de oprit naar de hoeve is er nog altijd, het smalle gedeelte in het begin van de straat).

Edegems kadaster van eigendommen, kadastrale legger 472, lijn 88. (HAE)

In kadastrale legger 472 kunnen we direct de Molenstraat 48 koppelen aan perceel C112a. En dat is een van de eigendommen van het echtpaar Della Faille – Auvray. Uit het kadaster leren we ook dat er oorspronkelijk twee gebouwen stonden op de percelen C111 en C112. Die werden in 1854 volledig afgebroken. Na wat aanpassingen van de percelen C110, C111 en C112, hernoemd in C110a en C112a, werd er in 1858 op het eerste een bakhuis en op het laatste een nieuw gebouw gezet, later bekend als Hoeve De Drie Eiken, ook Hoeve Torfs-Dens. 

Popp-kaart van 1870 met rechts de hoeve Drie Eiken. (Geopunt)

Gaan we eens kijken op de kaart van 1870, dan prijkt daar op perceel C112a een contour van een boerderij, zoals verwacht, niet direct van een kasteel.

Ferrariskaart van 1777 met rechts het kasteel van Auvray. (Geopunt) 

Maar op de kaart van 1777 ziet datzelfde plekje er heel anders uit; daar lijkt het wel een gebouw op een terrein met aangelegde tuinen en een vijver; een kasteel, of misschien eerder een hof van plaisantie.

Van Passen schrijft over de evolutie van die ‘kastelen’ het volgende op pagina 165:

Van de XVI^de eeuw groeiden uit de primitieve schransen of burchten meestal zogenaamde "huizen van plaisantie" of speelhoven, lusthoven of buitenverblijven van de Antwerpse kooplui en aristocratie. Vijvers, grachten, duifhuis, moestuin, dreven, boomgaarden, Franse tuinen met beelden en vazen in de 17de en Engelse tuinen met weide, doolhof, priëlen enz. in de 18de eeuw zijn er de gewone kenmerken van. Nog steeds zal de landbouwuitbating met verpachte hoeve in de schaduw van het ‘kasteel’ deel blijven uitmaken van deze landelijke zomerhuizen.

Op de Edegemse kadasterkaart van 1806, nummer 240, het hof van plaisantie.  (HAE)

Op de kaart van 1806 zien we toch ook een vorm van grandeur met aangelegde tuinen en een omwatering.

Edegems kadaster van 1806, sectie C, nummers 239-243. (HAE)

In het kadaster van 1806 vinden we het bewijs dat de percelen met nummers 239, 240, 241 en 243 op de kadasterkaart eigendom zijn van Auvray. En dat perceel 240 een huis van bijna 12 are, tuinen van 35 are en een boomgaard van 16 are omvat. Dat kan dus wel voor een ‘kasteel’ doorgaan. Kasteeltje, als we vergelijken met het veel grotere Hof Ter Linden en Arendsnest en het iets grotere Mussenburg en Hazeschrans. Op de kaart van 1806 wordt het pleintje op het kruispunt van de Drie Eikenstraat en de Wilrijkstraat, aangeduid als fourche des trois arbres. Die trois arbres waren drie eiken die de inspiratie gaven voor de aanpassing van de straatnaam Molenstraat naar Drie Eikenstraat. En als we naar vandaag kijken, is er misschien ook nog iets verrassends: de kleine boerderij die op de kaarten telkens links van het kasteel staat, is vandaag het veel grotere Tuincenter Claes; en op de plek van het kasteel vinden we vandaag de golfclub Drie Eycken.

Boven, de kaart van 1777, een kleine hoeve centraal op de kaart en het kasteel Auvray rechts daarvan; onder, de kaart van 2025, Tuincenter Claes centraal en golfclub Drie Eycken rechts daarvan.

Bovenaan de hoeve Torfs-Dens; linksonder de schuur die rechtsonder in de golfclub geïntegreerd werd. (HAE & Google Maps)

Hoeve Torfs-Dens is met zekerheid gebouwd op de locatie van het Kasteel van Auvray en golfclub Drie Eycken, op de terreinen van Hoeve Torfs-Dens.

De golfclub, gelegen aan de twee-eeuwenoude fourche des trois arbres, heeft haar naam overigens niet beter kunnen kiezen.

Edegemnaar Luc Feremans, bezieler van de club, behield het gebouw met de herkenbare dakconstructie, de Schuur, omdat die nog in voldoende goede staat was. Oorspronkelijk werden er de grasmachines in ondergebracht; vandaag wordt het gebruikt als ruimte waar leden hun golftas kunnen onderbrengen.

Leo Feremans en Maria Blommaert. (Collectie Luc Feremans)

De familie Feremans is overigens niet onbekend in Edegem. Lucs grootvader Leo Feremans gaf jarenlang les op de gemeentelijke jongensschool van Edegem, was ontvanger van de C.O.O. (vandaag OCMW) en voorzitter van de Bond der Kroostrijke Gezinnen. Leo’s echtgenote Maria Blommaert was vroedvrouw aan huis en heeft menig Edegemnaars op de wereld gezet. Zij woonden in ’t Meizoentje, Lentelei 75.

Conclusie: wat nu golfclub Drie Eycken is, was vroeger een kasteeltje: het Kasteel van Auvray, het zesde kasteel van Edegem.

Peter Crombecq, december 2025

Met dank aan Erik Laforce, Pierre Hens, Luc Feremans en alle medewerkers van het Historisch Archief.

Dit verhaal is een bijdrage aan “Edegem’s verleden, bewaard voor de toekomst” van het Historisch Archief Edegem. Het Historisch Archief is toegewijd aan het behoud van het papieren en digitale geheugen van Edegem. Door het verzamelen, inventariseren en digitaliseren van documenten, boeken, foto’s, tijdschriften, plannen en meer, zorgt het Historisch Archief ervoor dat de geschiedenis van Edegem bewaard blijft voor toekomstige generaties.

https://www.historischarchiefedegem.be/

Disclaimer

Het verhaal is gereconstrueerd op basis van een aantal bronnen. Ik ben me ervan bewust dat nieuwe informatie uit andere bronnen het verhaal kan aanvullen, nuanceren of aanleiding kan geven tot aangepaste inzichten.